Wothłosuje so wo tym, prawopis delnjołužiskeje serbskeje rěče po „Serbskim prawopisu a gramatice“ Bogumiła Šwejle přiměrić a z tym kumštnje a ideologisce motiwowane zasahi do rěče 1950tych lět dospołnje zběhnyć a z tym delnjołužisku serbšćinu zaso awtentisce wuwučować, posrědkować a nałožować. Serbski sejm přizamknje so wobzamknjenju skupiny Serbska namša z 1999 a wužiwa w oficialnych dokumentach awtentisku serbsku rěč delnjołužiskich Serbow. Wón spěchuje z tym tež dawno nadpadne nałožowanje w kubłanju a w druhich delnjołužiskich Institucije.
Wopodstatnjenje (nic dźěl próstwy):
Wot 1999 je to naležnosć Pónaschemu z. t. Přez prawopisnu reformaciju 1952 (přiměrjenje hornjołužiskej serbskej rěči) je so kumštna šulska rěč w Delnjej Łužicy wutworiła, kotraž wot ludnosće wot toho časa na wulke wotpokazanje storči a kotraž je rozsudnje přinošowała k aktiwnej asimilaciji delnjołužiskich Serbow. Kupka Serbska namša je dotal jedyn z mało gremijow, kotraž je so tuteje temy přiwzała a nałožowanje tutoho awtentiskeho wašnja rěče a pisanja přewjedźe. Na iniciatiwu Pónaschemu z. t. přesadźichu so w lěće 2000ff někotre kročele k rewentizowanju pola rěčneje komisije při Serbskim instituće. Tute pak su jenož mały dźěl trěbneje cyłknosće. Někotre wokable, kotrež běchu dospołnje wotcuzbnjene (na př. zěći – dźěći) buchu přećiwo reformowani zaso do aktualneho prawopisa přiwzate. ó so tohorunja zaso zawjedźe, ale bjez trěbneho přewodnika, němeho nazwuka h-, tu płaći oficialnje přeco hišće to w-. Tak dóńdźe pola šulerjow a wuknjencow rěče k enormnym ćežam, dokelž dale z prawopisa njeje spóznajomne, hač so to w- rěči abo nic. Přikład wokno – wokno, wólša – wólša. Tohorunja njeporjedźili su 1952 zawjedźene zmjechčenje a zwjazane narunanje mjechkich pismikow přez twjerde pismiki z j (tak mjenowane notěrowanje). Přikłady za to: Picnjo – Picnjo (tež mj – →, rj – ŕ, wj – →). Awtentiske wašnje pisanja do Šwjele wotpowěduje nimo toho wšitkim regionalnym dialektam w delnjołužiskich regionach, dokelž so tute hłownje na wurjekowanje ó a ł poćahuja a na nim definuja (hlej přiłoha: 1964, Faska). Falšowane pisanje je jedna z hłownych přičin, zo dotalne naprawy rewitalizacije nimaja žadyn wjetši wuspěch, dokelž začuwa so wučena delnjoserbishce šulska rěč přeco hišće jako “cuza ” rěč w zwostatych swójbach z maćernorěčnikami.
Nimo toho ma so přez poslednje wozjewjenje mjeztym sylnje deciměrowanych aktiwnych ličbow rěčow w Delnjej Łužicy nuzny katalog naprawow k woprawdźitemu spěchowanju nałožowanja a přiswojenja delnjołužiskeje rěče wuwiwać a zwoprawdźić. K tomu měła nuznje kubłanska awtonomija ličić, ale tež image-stopnjowace naprawy, kaž wuměnjenje rěčnych kmanosćow za wobsadźenja městnow a přiměrjene zarunanje přidatneje prócy za bilingualnych kubłarjow a wučerjow su dawno napadliwe!
Serbski sejm dokumenty